Н.А.Брызгалов аатынан Индигир оскуолатын үлэтин үтүө түмүктэрэ
Самаан сайыммыт күөҕүнэн чэлгийэн тиийэн кэллэ. Үөрэх дьыла түмүктэнэн оҕо- аймах уьун сынньалаӊӊа үөрэ- көтө тарҕастылар. Индигир оскуолата туох үтүө ситиьиилээх, хайдах үлэлээх- хамнастаах үөрэх дьылын бүтэрдэ?
Н.А.Брызгалов аатынан Индигир орто оскуолата бэйэтэ туспа баай историялаах, туспа суоллаах- иистээх, хоту дойдуга бастакы агрооскуола буолар.
Бу кэнэҕэскилээх дьыаланы Н.А.Брызгалов үөрэнээччитэ, билигин директорбыт Сен- Дун –Шен С.А салҕаан сыаллаахтык,үрдүк көрдөрүүлээхтик, эрчимнээхтик, биир ситимнээхтик, бигэ тирэхтээх хамаанданан үлэлиибит.
2018-19 үөрэх дьылыгар оскуолаҕа 59 оҕо үөрэннэ. Ол иьигэр 3 туйгун үөрэнээччи, 30 хорошист инники күөӊӊэ сылдьаллар. Быйыл оскуола олох киэӊ аартыгар 4 оҕону атаарда. Бары төрдүөн хорошистар, спортсменнар, активистар. Слепцов Васяҕа араас таҺымнаах НПК ситиҺиилээхтик кыттыбытын иҺин «Член – корреспондент Малой академии наук РС(Я)» знак туттарыллыбыта кэрэхсэбиллээх. Өссө биҺиги оскуолабытыгар выпускниктар концертара диэн тулхадыйбат үгэс баар. Бары төрөппүттэр,аймахтар, выпускниктар киэӊ ис хоҺоонноох бэртээхэй концерт көрдөрдүлэр. Манна урут сценаҕа тахсыбатах дьон ыллаан- үӊкүүлээн тэйэллэрэ сонун, сэргэх. Кылаас салайааччыта К.В.Евсюкова төрөппүттэрин,оҕолорун кытта ыкса сибээстээҕэ,түмсүүлээҕэ көстөр. Выпускниктарбытыгар талбыт идэлэринэн үөрэххэ киирэн ситиҺиилээхтик үөрэнэллэригэр баҕарабыт.
Үөрэх дьылын устата араас күрэхтэҺиилэргэ, куонкурустарга, конференцияларга биҺиги оҕолорбут кэккэ ситиьиилэрдээхтэр. Ол курдук спуорка эрчийэр, бэлэмниир, холобур буолар учууталларбыт Слепцова А.В, Алексеев Ю.А оҕолоро илии тутуурдаах, өттүк харалаах кэлэллэр. Тустууга оҕолор сүрэхтэрин баҕаларынан дьарыктанан оройуоӊӊа Черов Антон – 1 м, Никулин Артем - 3 м, Корякин Сулус – 3 м, Терешкин Алик – 3 м, Андросов Андриан - 2 м, Сергеев Семен -1 м, Никулин Игнат - 1 м буолбуттара. «Кубок Арктики» күрэххэ Муома хамаандатыттан Сергеев Семен тустан чемпионнаабыта. Аммаҕа сэттис успуорт оонньууларыгар тустууга Муома сүүмэрдэммит хамаандатыгар Сергеев Семен, Слепцов Василий күрэхтэҺэ бардылар.
Оройуоннааҕы «Кус быҺый, ат бөҕө» күрэххэ оҕолорбут ойбонтон уулааьыӊӊа -2 м, хороӊ оту үрдүнэн ойууга – 1 м, тутум эргииргэ 1 м, кырынаастыырга -1 м, көтөх ынаҕы туруорууга -2 м ылбыттара, хамаанданан чөмпүйүөннээбиттэрэ. Сахалыы көруӊӊэ күүстээхтэрин бигэргэппиттэрэ, көрөөччүлэр уолаттар сахалыы сиэдэрэй таӊастаахтарын харахтара хайгыы көрбүттэрэ. Бу учууталлар Слепцова Н.П, Слепцова А.М, Алексеева О.В уонна төрөппүттэр оҺуордаан – мындырдаан тикпиттэрэ.
Остуол тенниьигэр кыргыттар хамаандалара 2 миэстэ, Слепцов Дима -1 м, Корякина Маша – 1 м, Атласов Айдын -2 м, Кудрявцев Оскар -3 м буолбуттара. Бу көрүӊӊэ секцияны успуорт ветерана Слепцова М.И ыытара хайҕаллаах.
Алын сүҺүөх кылаас оҕолорун оройуоннааҕы спартакиадата оскуолабыт алын сүҺүөх учууталларын түмсүүтэ( Алехина А.А, Иннокентьева С.В, Слепцова А.М, Алексеева О.В) тэрийиитинэн ыытыллыбыта. Муома уонна Индигир оҕолоро хайыҺарга, кутурук былдьаҺыытыгар, эстафетаҕа, канаакка, миэстэттэн ыстаныыга илин- кэлин түҺүспүттэрэ. Индигир-1 бастаабыта, МНОШ иккистээбитэ, Индигир -2 үҺүстээбитэ. Кэлин бу оҕолорбут эдьиийдэрин, убайдарын курдук оскуолаларын чиэҺин көмүскүөхтэрэ, ааттатыахтара.
Сыллата ыытыллар «Аман өс» күрэххэ куолуга Уваровскай Ньургун -1 м, Слепцова Вика -3 м, Кудрявцев Оскар -3 м, толкуйга Никулин Игнат -1 м, Слепцова Вика -3 м, тылбааска Слепцова Вика -1 м, Уваровскай Ньургун – 3 м, Слепцов Афоня -2 м буолбуттара. Бу күрэх сахалыы санаа атастаьан саӊарарга, тылы байытарга, харыстыырга үөрэтэр.
«Саха – КВН» күрэххэ оҕолор хамаанданан иккистээбиттэрэ, онтон Атласова Элика «Мисс КВН» ааты сүкпүтэ( салайааччылар Слепцова Т.И, Евсюкова К.В).
Бастакы оройуоннааҕы «Молодые профессионалы (WordSkills Russia)» күрэххэ оҕолорбут талааннарын көрдөрдүлэр, кыахтара баарынан кытыннылар. Ол курдук маска уҺаныыга Кудрявцев Оскар – 3 м, Никулин Алеша спецприз хаҺаайына буолбута. «Спасательное дело» күрэххэ уолаттар үҺүстээбиттэрэ. Видеонан устууга Сергеев Семен – 2 м, робототехникаҕа Слепцов Афоня – 3 м, повардарга Корякина Виола -2 м, муода технологиятыгар Слепцова Вика – 2 м, фитнесс Атласова Элика – 2 м, илиинэн оӊоҺукка Слепцова Вилана - 3 м, туризмӊа Черов Марат – 1 м ылбыттара. Оҕолору учууталлар бэлэмнээн, салайан илдьэ сылдьыбыттара. Оҕолор бу көрүӊнэргэ тыыппалаахтарын көрдөрбүттэрэ, онуоха эбии сайдан, элбэҕи билэн – көрөн олохторугар туҺаныахтара диэн эрэнэбит.
Кэрэ эйгэтигэр уьуйуу – бу оскуола сүрүн үлэтиттэн биирдэстэрэ. Оҕолорбут ырыа, уӊкүү өртүгэр сыстаҕастар, талааннаахтар. Атласов Айдын Улахан Чыыстайга ыытыллыбыт Һээдьэ күрэҕэр 3 миэстэ буолан үөрдүбүтэ. «Синяя птица» фестиваль –конкурска үӊкүүгэ1 кылаас оҕолоро 2 степеннээх лауреат (Сал. Алексеева О.В), Атласова Элика уонна Атласов Айдын 2 степеннээх лауреат (сал. Черова С.А ), Диканцева Алина уонна Андросова Юлиана 1 степеннээх дипломант ( сал. Слепцова Т.И) буолбуттара да туоҺулуур.
Бастакы республиканскай интерактивнай «Ньургуйаана ньургуҺун» күрэххэ кыттан 3 кылаас үөрэнээччитэ Алексеева Маша бастаабыта (сал. Алексеева О.В).
Эбээн поэта, ученай лингвиҺа, фольклориҺа В.Д.Лебедев 85 сааҺыгар анаммыт «Моя малая родина» оройуоннааҕы кэтэхтэн хоҺоон күрэҕэр кыттан алын сүҺүөх кылаас үөрэнээччилэрэ Дьяконов Саян - 3 м, Иванова Күннэй -1 м, Атласова Дайаана – 3 м. Черов Айсен – 2 м буолбуттара.
Бүтүн Россиятааҕы агроолимпиадаҕа Алехина Софья уонна Местникова Оля 3 степеннээх дипломунан наҕараадаламмыттара. Бу оҕолорбут кыраларыттан кыттан, күрэхтэҺэн уопут ылаллар, ситэн – хотон тахсаллар.
Оҕону чинчийэр үлэҕэ сыҺыарыы – үлэбит эмиэ биир көрүӊэ буолар. БэҺис региональнай Чугуновскай ааҕыыларга кыттан Слепцов Вася 1 степеннээх лауреат, Кудрявцев Оскар 3 степеннээх дипломант, Алехина Софья 1 степеннээх лауреат, Слепцов Афоня 2 степеннээх дипломант аатын сүкпүттэрэ (сал. Хабарова М.С, Алехина А.А, Слепцова Э.Г).
«Я – исследователь» НПК түмүгүнэн Дьяконов Саян уонна Алексеева Маша 2 степеннээх дипломант буолбуттара (сал. Дьяконова Ф.Ф, Алексеева О.В, Алексеев Ю.А).Төрөппүттэр оҕолорго наука киэӊ суолугар бастакы хардыы оӊороллоругар тирэх – өйөбүл буолаллара үтүө холобур туоҺута.
22-с төгүлүн оройуоӊӊа ыытыллар «Инникигэ хардыы» НПК элбэх оҕо кыттар, бэйэ кыаҕын холонор. Ол курдук Кудрявцев Оскар «Витамин С» дакылаатынан 1 степеннээх дипломант, Диканцева Алина «Темперамент – биологический фундамент личности», Цыпандина Саная «Образы –символы в рассказе И.С.Тургенева «Муму», Слепцова Вилана «Гендерные особенности подростков», Корякина Виола «Загадка слов с корнем –чуд- в повести Н.В.Гоголя «Ночь перед Рождеством» диэн дакылааттарынан кыттан бары 2 степеннээх дипломант, Кугасов Стас «Проект создания мультипликационного фильма «Способы умножения натуральных чисел» дакылаатынан 3 степеннээх дипломант, Слепцов Вася «Осушение сенокосных угодий» уонна Уваровскай Ньургун «Семиотический подход к изучению прозаического цикла А.С.Пушкина «Повести Белкина» дакылааттарынан лауреат үрдүк аатын ылбыттара( сал. Атласова С.Д, Хабарова М.С, Слепцова Т.И, Слепцова Э.Г, Слепцова А.В, Атласова И.Н).
Уьуйааммыт иитиллээччилэрэ эмиэ бэйэлэрин кыахтарынан, сатабылларынан бары ыытыллар тэрээьиннэргэ саамай актыыбынай кыттыыны ыллылар.Уоппуттаах иитээччилэрбит: Слепцова Е.И.,Слепцова А.Е.,Григорьева Я.Н., Коркина К.К., манны сэргэ эдэр саналыы керуулээх иитээччилэрбит: Габышева В.В.,Слепцова Г.Г. буолаллар).
Учуутал үлэтэ сыралаах- сылбалаах. Биир хонугунан көстүбэт. Сыллар – хонуктар ааҺыахтара.Учуутал үлэтин түмүгэ оҕо ситиьиитигэр, төрөппүт махталыгар, дьон- сэргэ билиниитигэр, тапталыгар көстөр. Бу үөрэх дьылыгар алын сүҺүөх кылаас учуутала Алехина Акулина Анатольевна «Учууталлар учууталлара», саха тылын уонна литературатын учуутала, директор Сен- Дун -Шен Светлана Афанасьевна “Саха Республикатын Үөрэҕириитин туйгуна» үрдүк ааты ылбыттара хайҕаллаах. Бу оскуола коллективын тумус туттар дьоно.
Үөрэх дьыла оскуола ыҺыаҕынан түмүктэммитэ. Сахалыы таӊастаах оҕолор, учууталлар түҺүлгэҕэ сэлэлээн киирбиттэрэ, аал уоту айах туппуттара, салама ыйаабыттара. Оскуола директора оҕолору эҕэрдэлээн туран бары кылаастарга бэлэх туттартаабыта. Мустубут дьоӊӊо оскуола үлэтин сырдаппыта,бу барыта стендэҕэ хаартысканан көрдөрүллүбүтэ.ТүҺүлгэҕэ аҺааҺын,сүүрүүгэ,сүүрүк кыыҺы эккирэтиигэ, мас тардыьыытыгар күрэхтэҺии тэриллибитэ. Сайыны көрсүү – оҕону сахалыы тыыӊӊа иитии үтүө үгэс биир көрүӊэ буолар.
Сайыӊӊы сынньалаӊӊа 3 лааҕыр үлэлиир. Сайыӊӊы сынньалаӊы оҕо туҺалаахтык атаарыахтаах. Бэйэтинэн бэрээдэги кэҺии профилактиката. Николай Алексеевич «Оҕо мэниктииригэр да солото суох буолуохтааҕын ситиҺиэхтээхпит, оччоҕо куҺаҕаӊӊа сыстыа суоҕа» диэн эппитэ оруннаах. Үӊкүүгэ уҺуйар «Улыбка» лааҕыр (сал. Мосенкова А.Д.) номнуо үлэтин түмүктээтэ. Кинилэр ыҺыах түҺүлгэтин киэргэтиэхтэрэ.
Оҕону үлэнэн иитии, олоххо бэлэмнээх буоларга үөрэтии – үлэбит сүрүн хайысхата.Үлэни өрө туппут киҺи хаҺан да хайа да түгэӊӊэ өлөн – быстан биэриэ суоҕа. Оҕолор бааҺынаҕа саас, сайын уонна күҺүн үлэлииллэр. «Эдельвейс» лааҕыр оҕолоро(сал.Атласова С.Д) бааҺынаҕа хортуоска, моркуоп, хаппыыста,сүбүөкүлэ,укуруоп, луук көрөллөр- харайаллар, уу куталлар, сыыс от ыраастыыллар. Теплицаҕа оҕурсуу, помидор үүнэн ситтэҕинэ оҕолорго остуолга ууруллуоҕа. Манны барытын рассадалаан, бүөбэйдээн үүннэрэр быйаӊнаах илиилээх агрономмутугар Слепцова Акулина Михайловнаҕа махтанабыт. Кини тылыннарбыт сибэккитэ, оҕуруотун аҺа дэлэйэ киҺи хараҕын үөрдэр, астыннарар. НэҺилиэнньэ дьоно кини рассадатын былдьаҺа – тараҺа атыылаҺаллар, араас сүбэ – ама ылаллар.
Оскуола сылгытын үөрүгэр 6 биэ этэӊӊэ төрөөн күөххэ үктэннилэр. Бу сылгылары уоппуттаах сылгыҺыт Слепцов Егор Гаврильевич көрөр – истэр. Сылы өлүүтэ - охтуута суох көрсөргө кыҺаллан үлэлииригэр тутаах үлэҺиппитигэр махтанабыт.
Ити курдук Н.А.Брызгалов аатынан Индигир оскуолатын үлэтин түмүгэ итинник. Учуутал уонна төрөппүт кэнчээри ыччаттарбыт үтүө үөрэхтээх, туруу үлэҺит, Ийэ дойдуларыгар бэриниилээх дьон буола улааталларыгар биир сомоҕо буолан үлэлиибит. Былаан баҺаам,үлэ элбэх. Сарсыӊӊы күнү эрэллээхтик көрөбүт, олоҕу кытта тэӊӊэ хардыылыыбыт. Оскуолабыт барахсан күөх хатыӊ суугунугар куустаран аныгыскы үөрэх дьылын иҺийэ кэтэҺиэҕэ, балаҕан ыйын маӊнайгы күнүгэр сибэкки тутуурдаах оҕо-аймах саӊатынан чуочаара туоларын күүтүөҕэ.
Н.А.Брызгалов аатынан Индигир оскуолатын нуучча тылын уонна литературатын учуутала Слепцова А.В
|